Wartości edukacyjne:

Przestrzenne litery i cyfry to znakomita pomoc ułatwiająca poznanie oraz
zapamiętanie liter i cyfr dzięki możliwości manipulowania oraz wielozmysłowego
uczenia się. Ze względu na charakter zabawy, zajęcia z literami i cyframi mogą być
proponowane już w przedszkolach, a szczególnie w klasie pierwszej. Dla dzieci ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi będą przydatne znacznie dłużej.

Jakie są założenia, cel, przeznaczenie pomocy?

Polisensoryczna metoda uczenia liter i cyfr wspomaga rozwój psychoruchowy
dziecka: usprawnia funkcje wzrokowo-przestrzenne (proces analizy i syntezy
wzrokowej i percepcji przestrzennnej) w celu prawidłowego spostrzegania
znaków graficznych – liter, ich kształtu i położenia w przestrzeni; funkcje ruchowe,
głównie motorykę rąk - sprawność manualną, koordynację wzrokowo-ruchową,
która decyduje o umiejętnościach grafomotorycznych oraz integrację
percepcyjno-motoryczną czyli umiejętność łączenia informacji wzrokowych
(litera), dotykowych, kinestetycznych oraz słuchowych z ruchem.
Przestrzenne litery umożliwiają wielozmysłowe uczenie się liter polskiego
alfabetu. Dziecko nie tylko widzi określoną literę, gdy ogląda ją z różnych stron,
lecz także: słyszy wypowiadaną głoskę, którą ona reprezentuje. Jeśli powtarza tę
głoskę, to zapamiętuje ją nie tylko słuchem lecz także ruchem
i dotykiem - odczuciami z aparatu artykulacyjnego (jama ustna, wargi, język,
szczęki). Jednocześnie może też daną literę poczuć dotykiem i ruchem (czyli
kinestetycznie), gdy weźmie do ręki deseczkę z wyrzeźbioną w niej literą, „pisze
ją” przesuwając palec w wyżłobieniu w kształcie litery. Poznaje literę, porównując
ją z innymi literami podobnymi i odmiennymi. Dzięki temu litera - znak
abstrakcyjny głoski, staje się dla dziecka czymś konkretnym i łatwiej jest ją
zapamiętać. Łączy literę z głoską, którą reprezentuje – gdy jednocześnie wymawia
głoskę i „pisze” literę palcem. Zapamiętuje ją polisensorycznie: wzrokiem,
dotykiem oraz ruchem.

Uzupełnieniem do Alfabet polski pisany + cyfry jest Ołówek

Jakie jest zastosowanie przestrzennych liter?
Pomoc służy do:

• prezentowania dzieciom wzorów polskich liter pisanych i cyfr,
  uczenia liter pisanych i cyfr,
• zapamiętania kolejności liter w alfabecie,
• ćwiczenia umiejętności prawidłowego pisania liter i cyfr z zachowaniem
  właściwego kierunku,
• tworzenia wyrazów z liter i ich odczytywanie.

Jak zapoznać dziecko z przestrzennymi literami?
Podczas pierwszego zapoznania się z przestrzenną literą dziecko ogląda ją ze
wszystkich stron, dotyka, obwodzi palcami jej kształt, prowadzi palec po wklęsłej
powierzchni litery. Zachęcamy dziecko do swobodnego zapoznania się
z literą i dokładnego jej obejrzenia. Prosimy, żeby opisało swoje wrażenia oraz
opowiedziało nam o literze, o jej kształcie, wyglądzie. Zwracamy uwagę na to, by
dziecko zauważyło zróżnicowanie powierzchni litery: odróżniło powierzchnię
wklęsłą od płaskiej, znalazło rowek stanowiący kształt litery. Jeżeli dziecko
zapoznaje się z kilkoma literami, powinno dostrzec różnice kształtu i położenia
w przestrzeni. Dziecko dzięki manipulowania literami może je dobrze poznać
i trwale zapamiętać:

• poznać litery wielkie i małe, łączyć je w pary;
• dostrzec i opisać podobieństwa i różnice kształtu np. a-ą, c-ć, o-ó, z-ż, m-n,
  l-t-ł, u-y;
• dostrzec i opisać podobieństwa i różnice w położeniu w przestrzeni liter: u-n,
  m-w, p-b-d-g.

Co wiemy o literze?
Uzupełniamy opis kształtu litery dokonany przez dziecko, podając mu nowe
informacje o literze, stanowiące rozwinięcie jego odkryć: odróżniamy wierzch litery
od jej spodu, górę od dołu. Proponujemy dziecku, aby samodzielnie ułożyło kilka
liter na płaszczyźnie (stole), rozpoznając górę i dół litery. Nazywamy głoski
kojarzone z literami. Wyjaśniamy podział na samogłoski i spółgłoski,
wybrzmiewając odpowiednie głoski: przedłużamy artykulację samogłosek, zaś
spółgłoski wymawiamy krótko.
Należy pamiętać, aby nie mylić nazw liter z głoskami, których są ich graficznymi
symbolami. Informujemy dziecko, żeby nie mówić „to jest ka”, tylko „to jest litera,
którą nazywamy „ka”.

Czym się różnią: litera – nazwa – głoska?
Na przykładzie litery: K, k, nazwy litery: „ka” oraz głoski [k] reprezentowanej przez
tę literę, zwracamy uwagę dziecka i rodziców na różnice między nimi.
literze, jednocześnie śpiewa piosenkę lub wypowiada (skanduje) wierszyk. Jest to
możliwe dlatego, że elementy litery, fragmenty tekstu (piosenki lub wierszyka)
i muzyki są bardzo dobrze zharmonizowane z ruchem ręki. Dzięki temu 3
elementy: wizualny, słuchowy i ruchowy są zintegrowane. Uwzględniony jest też
kierunek ruchu. W ten sposób dziecko uczy się wielozmysłowo liter, dlatego je
szybko i trwale zapamiętuje. Badania prowadzone w wielu krajach wykazują, że
jest to jeden z decydujących czynników uczenia się czytania oraz pisania, w dużej
mierze decydujący o skutecznym nabywaniu tych umiejętności. To podejście
w uczeniu się i terapii jest szczególnie przydatne w edukacji dzieci
niepełnosprawnych intelektualnie oraz ze specyficznymi trudnościami w uczeniu
się: z dysleksją, dysortografią i dysgrafią.

Przestrzenne litery mogą stanowić dodatkową pomoc używaną podczas zajęć
prowadzonych Metodą Dobrego Startu, według programów autorstwa
M. Bogdanowicz, M. Barańska i E. Jakackiej (2005, 2006, 2008, 2010), zamierzonych
na uczenie liter: Od piosenki do literki. Część 1 i 2; Od wierszyka do literki. Zeszyt
1 i 2; Od wierszyka do literki, dwuznaku i zmiękczenia.

Więcej propozycji wykorzystania Alfabetu na blogu Nebule:

http://www.nebule.pl/jak-nauczyc-dziecko-czytac/